Zonguldak'ın Ereğli ilçesinde, Alacabük Köyü yakınlarındaki İnönü Mağarası’nda arkeolojik kazı çalışmaları BEÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyelerinden Dr. Öğr. Üyesi Hamza Ekmen’in başkanlığında, Dr. Öğr. Üyesi Gülden Özkalalı Ekmen ve Arş. Gör. Ali Güney ile devam ediyor.
Mağara, ilk kez 2000’li yılların başında Zonguldak’ta yürütülen arkeolojik araştırmalar sırasında ziyaret edildi. Ardından mağarada, 2016 yılında Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü’nün Ereğli sınırları içinde yürüttüğü Hereclea Pontica ve Territoryası Yüzey Araştırması (HPYA) kapsamında detaylı bir araştırma yapıldı. 2017 yılında başlayan İnönü Mağarası kazıları yerli ve yabancı bilim insanlarının katıldığı bir ekip tarafın mağara içinde, bölgenin yaklaşık M.Ö. 4500-1000 / M.S. 10-12. yy. içindeki kültürel özelliklerine dair önemli ipuçları sunan 5 kültür katmanının var olduğu tespit edildi.
Mağarada günümüze en yakın tarihe ait I. tabaka Selçuklu ve Bizans Dönemlerini kapsıyor. Erken Demir Çağ’ına tarihlenen II. tabakada ele geçen buluntular Balkan-Trakya göçlerine ilişkin veriler sunuyor. Geç Tunç Çağı’na tarihlendirilen III. tabaka da (M.Ö. 1450-1200) bulunmuş tohum kalıntıları ve dokumacılıkla ilişkili eserler Kdz. Ereğli Müzesi’nde sergileniyor. Erken Tunç Çağı’na tarihlendirilen IV. tabakada ise süte dayalı bir üretimin günümüzden yaklaşık 4500 yıl önce yapıldığını gösteren kalıntılar bulundu. İnönü Mağarası’nın V. tabakası, mağaranın ilk sakinlerine ait izleri barındırıyor ve Batı Karadeniz kıyısında bugüne kadar sistemli arkeolojik araştırmalarla tespit edilmiş en eski yerleşimi temsil eder. Genel olarak bakıldığında, İnönü Mağarası kazılarında elde edilen buluntu ve kalıntıların niteliği içinde bulunduğumuz coğrafyada tarih öncesi dönemlerde oldukça gelişmiş ve yüksek sanat seviyesine sahip topluluklarının yaşadığına dair güçlü kanıtlar sunuyor.
Kazı çalışmalarına BEÜ öğrencilerinin yanında, çeşitli üniversitelerden lisans ve yüksek lisans öğrencilerinin de katılım sağlatılarak öğrencilerin mesleki deneyimlerine katkıda bulunuluyor. Önümüzdeki yıllarda da devam edecek. İnönü Mağarası kazılarının, arkeolojik araştırmalar açısından uzun yıllardır ihmal edilen Batı Karadeniz Bölgesi’nin geçmişinin aydınlatılması konusunda, önemli yere sahiptir.